اخبار

در دومین روز از همایش بین المللی «عدالت و اخلاق» در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، محققان مختلف به ارائه مقالات خود پرداختند.

در دوره امام رضا هر مسلک و مذهبی می توانستند وارد گفتگوی علمی و تمدنی گردند
در ابتدای چهارمین نشست از این همایش، که به ریاست دکتر غلامرضا رئیسیان و دکتر علی یوسفی برگزار شد، سید علیرضا واسعی، دانشیار پژوهشکده اسلام تمدنی به ارائه مقاله خود با عنوان « نقش عدالت اجتماعی در شکوفایی علمی تمدن اسلامی عهد رضوی» پرداخت.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ اسلامی با اشاره به اینکه علوم در تمدن اسلامی ادواری را پشت سر نهاده و مراحل تکوین، رشد و شکوفایی، گسترش و به دنبال آن رکود و حتی به زعم برخی انحطاط را سپری کرده است، خاطرنشان کرد: تمدن شناسان، عهد مأمون عباسی را که بخشی از آن با حضور علمی امام رضا(ع) همراه است، دوره آغاز اوج گیری و نضج آن دانسته اند.
وی با طرح این سوال که «چه اسباب و عللی در این موضوع نقش داشته؟» افزود: محققان پاسخ هایی به آن داده اند، اما آن چه بیش از همه اذهان آنان را به خود معطوف ساخته، وجود فضای مناسب اجتماعی و متناسب با تولید علم بوده که این دوره را از ادوار دیگر متمایز ساخته است.
واسعی با اشاره به اینکه «بی گمان رشد علم و توسعه مرزهای آن در کویر فکری و خلوت افراد یا با فرمان حکومتی و حتی بذل و بخشش مالی پدید نمی آید» افزود: رشد علم محصول هم اندیشی، مناظره، پرسش و پاسخ و وجود فضای تعاملی آزاد برای اندیشمندان، دانشمندان و دغدغه مندان است که امکان اظهار نظر و نقد بنیادین داشته ها را می دهد.
وی با اشاره به مقاله خود گفت: به زعم این نوشتار، در دوره امام رضا(ع) چنین بستری فراهم شده بود، چون از یک سو همه افراد از هر مسلک و مذهبی می توانستند وارد گفتگوی علمی و تمدنی گردند، از سوی دیگر به نقد یافته ها و داشته های مسلمانان بپردازند و از آن مهم تر،  آثار و نوشته های بیگانگان را که در ذهنیت مسلمانان اولیه ارزش اعتنا نداشتند، به زبان اسلامی برگردانده و در نشست های علمی و مناظره های جدی، با امکان برابر که حتما نسبتی با فضای جامعه داشت، مورد چند و چون قرار دهند.

اعتقاد به کرامت انسان‌ها از ویژگی‌های اصلی سیاست اسلامی است
احمد واعظی، استاد گروه «فلسفه مضاف» دانشگاه باقر العلوم(ع)، در همایش بین المللی «عدالت و اخلاق» به ارائه مقاله با عنوان «عدالت سیاسی اخلاق‌محور» پرداخت.

استاد دانشگاه باقر العلوم با بیان اینکه «اگر واژه سیاسی را در ترکیب «عدالت سیاسی» قید تخصیص بدانیم در این صورت عدالت سیاسی به معنای جریان دادن و استقرار و فعلیت بخشیدن به عدالت در قلمرو و عرصه مناسبات و روابط سیاسی خواهد بود»، افزود: بنابراین، همان‌طور که «عدالت اقتصادی» ، «عدالت قضایی و کیفری»، «عدالت آموزشی» ، به عادلانه بودن روابط و مناسبات در کلان ساختارهای مختلف جامعه اشاره دارد، «عدالت سیاسی» نیز کلان ساختار مناسبات سیاسی جامعه را عادلانه می‌خواهد.

وی با اشاره به اینکه نگاه سطحی به عدالت سیاسی آن را به مقوله رفتار عادلانه حاکمان و کارگزاران با مردم و فرمانبران فرو می‌کاهد، خاطرنشان کرد: واقعیت آن است که تفکر سیاسی مدرن به ویژه در قالب لیبرال دموکراسی فضای متنوع‌تری برای عدالت سیاسی گشود و «خیرات سیاسی» جدیدی را موضوع توزیع عادلانه در سطح جامعه قرار داد.

واعظی ضمن بیان اینکه مقولاتی نظیر «حق انتخاب کردن»، «حق انتخاب شدن»، برابری سیاسی، دسترسی عادلانه به مناصب سیاسی و اجتماعی، حق آگاه شدن از تصمیمات سیاسی و دسترسی آزاد به اطلاعات و اخبار و نیز لزوم روابط و مناسبات عادلانه میان کشورها در سطح بین‌الملل از دستاوردهای نگاه مدرن به حوزه سیاست است»، افزود: عدالت سیاسی با سه مسأله و چالش بنیادین پیوند خورده است.

وی عنوان کرد:  نخست آنکه شرایط وجودی تحقق عدالت سیاسی چیست؟ در سطح بین‌الملل و داخلی تحت چه شرایطی می‌توان توّقع و انتظار برقراری عدالت را داشت؟ آیا صحیح است که واقعیتی به نام «قدرت برابر» و «عدم امکان واقعی إعمال ظلم و بی‌عدالتی» تنها ضامن تحقق عدالت در حوزه سیاست داخلی و بین‌الملل است؟
این استاد دانشگاه درباره پرسش دوم خود در این مقاله گفت: پرسش دوّم معطوف به نسبت میان «عدالت سیاسی» و دیگر فضایل و ارزش‌های جامعه سیاسی است. بی‌گمان عدالت یک فضلیت شاخص و اساس در حیات اجتماعی است امّا یگانه فضیلت نمی‌باشد از این‌رو یکی از دغدغه‌های مهم آن است که در ظرف تزاحم میان عدالت و امنیّت، عدالت و حفظ نظام و مانند آن چه باید کرد؟

واعظی ضمن طرح پرسشی دیگر در این زمینه اظهار داشت: پرسش مهم دیگر آن است که جایگاه اخلاق و نهادینه شدن ارزش‌های اخلاقی و یا نهادسازی در جهت صیانت از اخلاقیات در فرهنگ عمومی و فرهنگ سیاسی، در استقرار عدالت سیاسی چیست؟ آیا می‌توان منهای توجه به اخلاق و تنها با تکیه بر واقع‌گرایی سیاسی که به تقویت جامعه مدنی در برابر دولت و نهادهای رسمی حاکمیت تأکید دارد، به عدالت سیاسی رسید؟

این پژوهشگر در ارتباط با محتوای مقاله خود گفت : مدّعای اصلی مقاله آن است که با مراجعه به منابع اسلامی و سیره معصومین روشن می‌شود که اخلاق محوری، ایمان به مبدأ و معاد، حق‌مداری و اعتقاد به کرامت انسان‌ها که از ویژگی‌های اصلی سیاست اسلامی است پیش‌نیاز جدّی استقرار عدالت سیاسی است.
 
وی افزود:  این جامعه اخلاقی و بهره‌مند از نهادهای حافظ و مروّج اخلاق‌مداری است که می‌تواند در عمل پذیرای جلوه‌های مختلف عدالت سیاسی باشد.

در پایان چهارمین نشست علمی همایش نیز، پروفسور اندرو نیومن، استاد دانشگاه ادینبرو اسکاتلند،  به ارائه مقاله خود با عنوان « ایمان و غیب در احادیث ائمه و کتاب مقدس» پرداخت.

وی در ابتدا ضمن اشاره به کتاب خود با عنوان «عصر شکلگیری فقه شیعی: حدیث به عنوان گفتمانی بین قم و بغداد» (The Formative Period of Shi’i Law: Hadith as Discourse Between Qum and Baghdad )، در توضیح مقاله خود، گفت: در این مقاله ابتدا به اعتبار و سندیت حدیث خواهم پرداخت، همانگونه که پیش از این در کتابم از آن بحث کرده ام.

استاد دانشگاه ادینبرو با بیان اینکه « پس از آن، مقاله به مسئله ایمان به غیب در سنت کتاب مقدس پرداخته و از بحث عهد جدید، کتاب « نامه ی برای عبریان» شروع خواهد کرد»،  افزود: ابتدا به محتوای این نامه خواهیم پرداخت و سپس بخش یازدهم از آن را، که در آن نویسنده از ایمان به عنوان « اعتماد به آنچه امیدش را در سر می پرورانیم و اطمینان به آنچه به چشم نمی بینیم» تعریف کرده است.
وی بیان کرد: نویسنده این بخش از کتاب مقدس، سپس به این توجه دارد که چنین ایمانی را می توان در میان کار و از طریق راهنماهایی به آن رسید.  راهنماهایی که در کتاب مقدس از آنها نام برده  شده: هابیل، خنوخ( ادریس)، نوح، ابراهیم، اسحاق، یعقوب، ساره، یوسف و موسی؛ کسانی که برای این کار مقدر شده بودند اگر چه هیچ کدامشان به چیزی که وعده اش به آنها داده شده بود، نرسیدند.

نیومن با اشاره به قسمت دوم مقاله خود، و با بیان اینکه «در این بخش به احادیث امامان شیعه به ویژه آنچه شیخ صدوق جمع آوری کرده خواهد پرداخت»، افزود: ابتدا به محتوای احادیث شیخ صدوق، در موضوع غیب، خواهیم پرداخت و سپس به مقایسه آنها با آنچه نویسنده « نامه ای برای عبریان» نوشته و قرنها پیش از شیخ صدوق بنیاد نهاد، می پردازیم.
 
استاد دانشگاه ادینبرو، عنوان کرد: در این بررسی، به طور ویژه به کتاب «کمال الدین و تمام النعمه فی اثبات الغیبة و کشف الحیره» شیخ صدوق خواهیم پرداخت.

وی با اشاره به کتاب منتشر شده دیگری از خود با عنوان «شیعه دوازده امامی: وحدت و تنوع در حیات جهان اسلام» Shiism: Unity and Diversity in the Life of Islam, 632 to 1722))، و بحثی که درباره ابن بابویه(شیخ صدق) در آن کتاب داشته، بیان کرد: شیخ صدوق در این اثر خود هم به خوبی بحث (الحیره) را تشریح کرده و سپس روایات امامان را که به این مضمون پرداخته اند می آورد. همچنین، چنین روایتی هستند که مومنان را فرا می خوانند تا به چیزی ایمان بیاورند که به عینه محسوس نیستند.
در پایان این نشست نیز پروفسور نیومن در پرسش و پاسخ که بین حضار انجام شد، نکاتی را در ارتباط با ایده خود مطرح کرد.
 
وی با بیان اینکه باید «از نظر چیزهای عملی  تفاهمی کنیم تا با جنگ تمدنها مخالفت کنیم»، افزود: تشابهاتی میان ادیان مختلف وجود دارد. با این مسائل و گفت و گو درباره آن اشتراکاتی به وجود می آید.

استاد دانشگاه ادینبرو، در پایان گفت: مسائل حکومتی و سیاسی رد شده است، می گویند مسلمانان و مسیحی ها چیزی ندارند که بتواند در باره آن صحبت کنند، اما نقطه هایی است که می توانیم درباره آن صحبت کنیم و بنشینیم و در مورد آن حرف بزنیم. ایمان و غیب نکته ای اساسی است که بین ادیان ما مشترک است.
 
همچنین در این نشست یاد استاد مهدی جلیلی، استاد تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد که روز گذشته دار فانی را ودا گفت، گرامی داشته شد.