نشریات علمی پژوهشی

تاریخچه

نخستین شماره این مجلّه در زمستان 1347 به همّت استاد مرحوم دکتر محمود رامیار و به مناسبت «صدمین سال درگذشت حکیم سبزواری» تحت عنوان نشریه دانشکده علوم معقول و منقول مشهد منتشر شد. تأسیس این مجلّه پس از آن بود که رامیار از اداره قوانین مجلس شورای ملّیِ آن زمان به وزارت نوبنیاد «علوم و آموزش عالی» منتقل شد و از سوی آن وزارت با حکم «معاون رئیس دانشگاه مشهد در امور اداری و مالی» به دانشگاه مشهد آمد و اندکی بعد با حفظ سمت، سرپرستی دانشکدة علوم معقول و منقول را نیز به عهده گرفت. او طی سه ـ چهار سالی که سرپرستی دانشکده را به عهده داشت، خدمات ارزشمندی به دانشکده داشت که یکی از آن خدمات تأسیس همین مجلّه است. البته نقش دیگر استادان دانشکده را هم در ترغیب او به این کار نمی‌توان نادیده گرفت. کما این که استاد محمد واعظ‌ زاده در فراهم آوردن مقاله‌های اولین شماره و نیز شماره‌های بعد زحماتی بسیار متحمّل شده‌اند. مجلّه از همـان آ‎غاز فعّالیّت از سوی فرهیختگان و دانش دوستـان با حُسن استقبال رو به رو شد. به طوری که استاد مرحوم احمد آرام پس از مطالعة نخستین شماره، ضمن نامه‌ای به رامیار نوشت: «… اما نشریه، الحق نسبت به سایر آثار چاپیِ دانشگاه مشهد مزایای فراوان دارد و این البته به همّت جناب عالی بوده است» (آرام، ص 225). همین طور استادان سید عبدالکریم امیری فیروزکوهی، سید محمد  علی روضاتی، رضا استادی تهرانی ودیگران در سالهای بعد همواره مجلّه را از نقد و نظرهای خود بهره‌مند می‌ساخته‌اند. باری، دومین شماره پس از فترتی سه ساله در بهار 1351 خورشیدی تحت عنوان نشریة دانشکدة الهیات و معارف اسلامی منتشر شد. از آن پس تا بهار 1358 به صورت فصلنامه بطور منظم تا شماره بیست و هشتم انتشار یافت.
 
سردبیر مجلّه از آغاز تا سال 1353 استاد محمد واعظ‌ زاده بود. پس از آن این مسئولیت را بر عهده استاد مرحوم غلامرضا نافلی نهادند. از مهرماه 1352 که رامیار برای تکمیل مطالعات و تحصیلات به دانشگاه ادینبرو رفت و جای خود را به دکتر علی اکبر شهابی داد، مجلّه از حیث آرایش داخلی و تنظیم مقالات با تغییری مواجه شد. بطوری که مقاله‌ها و پژوهش های هر حوزه را در کنار هم و در بخش جداگانه چاپ کردند. در این مرحله، بطور مشخّص صفحاتی از مجلّه به «شیعه شناسی» اختصاص یافت و شهابی علاوه بر ترغیب دیگران، شخصاً به نگارش و نشر مقاله‌هایی در این زمینه همّت گماشت. در سال 1358 پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تغییرنظام سیاسی کشور، ادامة کار مجلّه در محاق تعطیل درآمد و این تعطیلی تا سال 1373، یعنی به مدّت پانزده سال، ادامه یافت. در سال 1372 استاد فرزانه مرحوم دکتر سیدمهدی‌ صانعی که در آن سالها بر دانشکده ریاست داشت، برای از سرگیری فعّالیّت مجلّه به تلاشهایی دست زد. این تلاشها در سال 1373 به بار نشست و پس از پانزده سال تعطیلی بیست و نهمین شماره مجلّه به مدیریت استاد غلامرضا نافلی انتشار یافت.
 
پیش از انتشار شماره سی‌ام، نافلی به عارضه قلبی گرفتار آمد و چند ماه بعد بر اثر همین عارضه به جوار رحمت حق شتافت. سپس مرحوم دکتر محمود یزدی مطلق مشهور به «فاضل» مدیریت مجلّه را عهده‌دار گشت. درسال 1376 «کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور» (وابسته به وزارت علوم) به موجب رأی جلسة مورّخ 1376/3/7، مجلّه را حایز دریافت درجه علمی ـ پژوهشی شناخت. در سال 1380، همزمان با نایل آمدن استاد دکتر محمود فاضل به افتخار بازنشستگی، دانشگاه دکتر سیدکاظم طباطبایی را به سمت مدیر مسئولی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معرّفی کرد. ولی وقتی پرسشنامه‌های مربوط تکمیل و همراه با مدارک لازم به اداره کل مطبوعات داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرستاده شد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد که مجلّه شما دراین وزارت پرونده ندارد. از همین رو با ما به مثابه یک مجلّه نوبنیاد رفتار کردند. حتّی نشریه دانشکده الهیات را نام تلقّی نکرده و از ما خواستند چند نام به آنها پیشنهاد دهیم. از همین رو دانشکده ، چند نام به «اداره کل مطبوعات داخلی» پیشنهاد داد. آن اداره نیز پس از طی مراحل قانونی که بیش از یک سال به درازا کشید، سرانجام برای مجلّه دانشکده با نام مطالعات اسلامی مجوّز انتشار صادر کردند .
 
باری، در پی تلاشهای چند سال اخیر برای تخصصی کردن مجله های علمی، در سال 1387 مدیر کل محترم امور پژوهشی وزارت متبوع طی نامه شمارة 4442/3 مورخ 1387/6/6 به این مجله اجازه داده است در چهار حوزه تخصصی فعالیت و برای هر حوزه تخصّصی دو شماره در سال مجله منتشر کند. متعاقب این اجازه، از مورخ 1387/7/1 چهار عنوان تخصّصی ذیل انتشار می یابد: 1-فقه و اصول 2-علوم قرآن و حدیث 3-جستارهایی در فلسفه و کلام 4- تاریخ و فرهنگ

 

106