در ادامه نشستهای علمی از اولین روز همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت» در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد پژوهشگران به ارائه مقالات خود در زمینه مفهوم ارزش «حسن نیت» ترجمان اصل «عدالت» پرداختند.
در ابتدای نشست سوم، حمید رضا طوسی، دکتری قرآن و علم (گرایش حقوق) به ارائه مقاله خود با عنوان « اصل کلی حسن نیت در اجرای معاهدات بین المللی: ارزش عدالت محور» پرداخت.
استادیار جامعه المصطفي (ص) العالميه، ضمن تبیین نسبت میان ارزش و حقوق در نظام حقوق معاهدات، گفت: مسئله تعیین مضمون اصل کلی حسن نیت (یکی از اصول کلی حقوقی) در این نظام فروکاسته شده است. زیرا با درج این ارزش حقوقی در مستندات این نظام حقوقی از یکسو و تفسیر پوزیتویستی حاکم از مقررات آن از سوی دیگر، ناسازگاری روشنی میان نظریه و واقعیت حقوقی را موجب گشته است.
وی با بیان این که «علاوه بر این، دوگانگی بغرنجی در تعیین قلمرو حقوق و تعهدات دولت ها ناشی از تردید در چگونگی تاثیر گذاری این ارزش حقوقی در قاعده وفای به عهد (محوری ترین قاعده نظام حقوق معاهدات)مشاهده می گردد»، افزود: در این نوشتار با بهره بردن از آموزه های قرآنی و با روش تفسیر موضوعی برون قرآنی (در شکل توسعه یافته آن) اثبات گردید که اولا مفهوم ارزش «حسن نیت» ترجمان اصل «عدالت» است و ثانیا بنابر نظریه الهی، این اصل در دو حوزه سنجش اعتبار قواعد نظام حقوق معاهدات و تعیین دامنه تعهدات و حقوق دولت ها تاثیر گذار است.
از نظر اهل بیت می بایست توزیع مواهب ميان نسل‌هاي مختلف به صورتی برابر رخ دهد
در ادامه نشست سوم از همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت» مرتضی مرتضوی کاخکی، به ارائه مقاله «قلمرو و الگوي عدالت بين نسلي در انديشه اهل بيت عليهم السلام» پرداخت.
استادیار گروه علوم اقتصادی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، با اشاره به اینکه هرچند نظريات عدالت به هنگام ترسيم مقتضيات عدالت، ناگزير نگاهشان به آينده است؛ بیان کرد: ولي عدالت بين نسلي مفهومي زاييده دنياي مدرن است.
وی گفت: اين نظريات که واکنشي نظري به مسئله تخريب محيط‌زيست، تخليه منابع طبيعي و تهديد حيات نسل‌هاي آتي هستند، مسائل جديدي را در ادبيات اقتصادي طرح کرده‌اند، که شامل قلمرو، الگو و معيار عدالت بين نسلي است.
این محقق با بیان اینکه «با توجه به مدرن بودن اين مفهوم، براي دستيابي به نظريه اسلامي در خصوص عدالت بين¬نسلي لازم است تا مباني و مسائل اين نظريات به‌خوبي مورد شناسايي قرار گيرد و آن-گاه با جستجوي اين مؤلفه‌ها در ميراث اهل بيت نظريه اسلامي ارائه گردد»، افزود: به همين منظور در اين مقاله با استفاده از مطالعات کتابخانه‌اي و روش دکانستراکشن (بن فکني) مولفه¬های اصلی نظریات عدالت بین¬نسلی استخراج شده است و بر اساس آن سوالات پیش روی نظریات عدالت بین نسلی تبیین و در پرتوی آن تصويري از مفهوم عدالت بين نسلي ارائه داده ايم.
مرتضوی کاخکی با اشاره به اینکه با جستجوي اين مولفه¬ها در ميراث اسلامي، نظر اهل بیت در خصوص عدالت بین نسلی را به دست آوردیم، افزود: بر این اساس از نظر اهل بیت در حوزه عدالت بین نسلی به‌منظور پاسداشت کرامت ذاتي انسان که هديه‌اي الهي است می بایست توزیع مواهب ميان نسل‌هاي مختلف به صورتی برابر رخ دهد چرا که مواهب متعلق به همگان است و لذا همه نسل هاي آتي در منابع شريکند.
وی بیان کرد: هدف اين نظريه در بعد عملي، ساختن جامعه‌اي بدون فقر در طول اعصار بوده و الگوي توصيه‌شده توسط آن مصرفي متعادل از منابع طبيعي به حد کفاف در نسل حاضر است.
سنگینکردن مفهوم امام، سبب سبکشدن خردگرایی اسماعیلیان شد.
سیده سوزان انجم روز، دانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی، در همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت» به ارائه مقاله « عدل الهی از دیدگاه شیعه دوازدهامامی و اسماعیلیه» پرداخت.
دانشجوی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه برخی از تعالیم فلسفی قرآن، دربارۀ خداوند و صفات اوست.، گفت: شیعه، عدل را به مثابه یکی از صفات خداوند، در ردیف اصول دین قرار داده است؛ زیرا در مساله عدل بود که شیعیانِ عقلگرا همواره با اهلسنّت اختلافنظر داشتهاند.
وی با طرح این سوال که «آیا عدل الاهی در میان فرقههای مختلف شیعه از جایگاه یکسانی برخوردار است؟ » افزود: عدل، در آثار اندیشمندان دوازدهامامی در سطوح مختلف مورد بررسی است؛ اما در آثار اسماعیلیان بسیار گذرا و تلویحی بوده است.
این محقق درباره مقاله خود گفت: در این بررسیِ تطبیقی کوشش برآن است تا جایگاه عدل الهی و مباحث پیرامون آن همچون رابطه حّسن و قبح عقلی و عدل خداوند، در شیعه دوازدهامامی و اسماعیلی از منظر اندیشمندان تأثیرگذار هر یک شناسایی و تحلیل شود.
وی با اشاره به اینکه با توجه به قابلیت عقلانی شیعه، از دل بحث جبر و اختیار، مسئله عدل خداوند بیرون میآید، افزود: این موضوع به این دلیل است که همبستگی مستقیمی میان باور به اختیار و عدل از یکسو و اعتقاد به جبر و نفی عدل از سوی دیگر وجود دارد.
انجم روز، با بیان اینکه «از چشماندازی تاریخی، از دوران اسماعیلیه فاطمی که بر جایگاه امام مبالغه شد تا اسماعیلیه الموت، سنگینکردن مفهوم امام، سبب سبکشدن خردگرایی اسماعیلیان شد»، افزود: در این دوره از حُسن و قُبح عقلی دور شده و بنابراین کمتر به عدل الهی پرداختهاند.
وی اظهار داشت: اسماعیلیه تحتتأثیر دو عامل اصلی «وجه ضدتعقلیِ اصل تعلیم» و «پیوند با تصوّف» تاکید بیش از اندازهای بر جایگاه امام در نظام آفرینش، در تعلیم و هدایت، در مسایل سیاسی و اجتماعی، در تأویل و تفسیر شریعت، در عصمت و قائمالقیامهبودن او دارند.
انجم روز با اشاره به یافته های تحقیق خود، بیان کرد: از مهمترین یافتههای این پژوهش این است که بهجهت همین مبالغه در اصل «تعلیم» از امام و نیز تأثیرپذیری از «تصوّف» در دورانهایی خاص، اسماعیلیه متمایل به حسن و قبح شرعی شده و از آموزههای اساسی شیعه دوازدهامامی مبنی بر اصالت عدل، حرمت عقل و شخصیت آزاد انسان دور افتاده است.
«عدالت اقتصادی» از آرمانهای مهم بشری و از اهداف مهم پیامبران الهی است
جواد ارباب دانشجوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در سومین نشست همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت» به ارائه مقاله خود با عنوان «رهیافت هایی از قرآن کریم در حوزه عدالت اقتصادی» پرداخت.
دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با اشاره به اینکه عدالت به عنوان یکی از آرمان های مهم بشری و یکی از اهداف مهم پیامبران الهی، دارای حوزه های متنوعی است، گفت: عدالت اقتصادی نقش و سهم به سزایی را در آن به خود اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه «یکی از موهبت های قرآن کریم برای ارائه برنامه جامع سعادت بشری، معرفی و تبیین این عنصر راهبردی در حیات بشری است»، افزود: مقاله حاضر پس از بیان مفهوم رایج «عدالت اقتصادی» و معرفی دیدگاه های برخی از مکاتب و نحله ها به آن، به باز خوانی «عدالت اقتصادی» از دیدگاه قرآن کریم اهتمام می ورزد.
ارباب با اشاره به محتوای مقاله خود، خاطرنشان کرد: این مقاله علاوه بر بیان مفهوم عدالت اقتصادی از دیدگاه قرآن کریم، به تشریح مسائل جانبی و تبعی آن در حوزه نظر و عمل همچون مسئولیت اجرا، رابطه آن با مفاهیمی چون مصلحت، نابرابری، چگونگی برخورداری از امکانات اولیه، منشأ ایجاد حقوق و مثبت یا منفی بودن حقوق می پردازد.
در پایا ن نشست سوم از همایش بین المللی «عدالت و اخلاق»، حضار به بحث و گفت و گو پیرامون مقالات ارائه شده در جلسه پرداختند.
