انقلاب اسلامی در وضعیت کنونی جهان توانسته خود را به اثبات برساند و در مقابل نظام‌های سلطه ایستادگی کند.
دکتر عباس جوارشکیان دبیر علمی اولین همایش بین‌المللی الهیات مقاومت، در بیست و پنجمین دوره دانش‌افزایی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و سومین پیش‌نشست همایش بین‌المللی الهیات مقاومت که سه‌شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۳ در دانشکده الهیات و معارف اسلامی برگزار شد، ضمن مقایسه شرایط امروز با دوران ظهور اسلام گفت: در خطیرترین و درخشان‌ترین دوره تاریخ اسلام قرار داریم.
دکتر جوارشکیان به تفاوت‌های عظیم در عرصه علم، دانش و فرهنگ بین آن زمان و حال اشاره کرد و گفت: مقولات دینی در دنیای امروز به حاشیه رفته‌اند و در این فضا، انقلاب اسلامی توانسته است خود را به اثبات برساند و در مقابل نظام‌های سلطه ایستادگی کند.
دبیر علمی همایش الهیات مقاومت با اشاره به دستاوردهای دفاع مقدس همچون ظهور شخصیت‌های بزرگی مانند شهید مصطفی چمران و شهید حاج قاسم سلیمانی، تأکید کرد این شخصیت‌ها نمادهای انسانی و الهی هستند که در شرایط سخت ظهور کرده‌اند.
رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد از ضرورت ورود به عرصه تولید علم و پژوهش در زمینه مقاومت و الهیات در دنیای امروز گفت و ابراز امیدواری کرد که دانشگاه‌ها بتوانند این خلأ را پر کنند و به تولید علم و اندیشه دینی بپردازند.
در ابتدای این دوره آموزشی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ایمانی‌مقدم، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد، ضمن تأکید بر اهمیت موضوع الهیات مقاومت در شرایط کنونی جهان، با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری درباره اهمیت یقین در باورهای دینی اظهار داشت: « مقاومت حقیقی ریشه در یقین قلبی دارد. کسی که در مسیر الهی حرکت می‌کند، اگر از یقین و بصیرت لازم برخوردار باشد، هیچ تهدیدی او را از مسیر حق منحرف نمی‌کند.» وی همچنین به اهمیت نقش دانشگاه‌ها در تبیین و گسترش مبانی الهیات مقاومت اشاره کرد و خواستار تعامل بیشتر اساتید با دانشجویان برای ترویج این مفاهیم شد.
در بخش اول کارگاه، حجت‌الاسلام دکتر علی مصباح (عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)) با موضوع «الهیات کاربردی از منظر علامه مصباح یزدی (ره)» در سخنانی به دیدگاه‌های علامه مصباح یزدی (ره) درباره الهیات کاربردی و نقش آن در شکل‌گیری جامعه مقاوم اشاره و ضمن طرح این پرسش که آیا الهیات می‌تواند در خدمت مقاومت باشد و آیا الهیات را در خدمت مقاومت قرار دهیم یا مقاومت را بر اساس مبانی الهیاتی تعریف می‌کنیم؟، سه پیش‌فرض را بیان نمود: اول، جامعیت دین اسلام و تأثیر آن بر زندگی انسان؛ دوم، رابطه بین دنیا و آخرت و تأثیر اعمال دنیوی بر سعادت ابدی؛ و سوم، رابطه بین نظر و عمل و اینکه آیا باورها باید در عمل نمایان شوند یا خیر.
وی در ادامه، به روش مرحوم آیت‌الله مصباح در بحث‌های علمی اشاره و چهار گام برای تحلیل موضوعات را معرفی کرد: ۱) واکاوی مفهومی؛ ۲) تشریح مولفه‌ها و عوامل موثر؛ ۳) بررسی نظریات موجود؛ و ۴) جایابی موضوع در نظام فکری اسلامی.
دکتر علی مصباح به تعریف مقاومت به عنوان ایستادگی در برابر موانع و عوامل مزاحم اشاره می‌کند و آن را نزدیک به مفهوم صبر می‌داند و معتقد است مقاومت به معنای پافشاری بر اهداف مطلوب و جلوگیری از انحراف از مسیر الهی است.
در ادامه دکتر حجت اسعدی استادیار دانشگاه فردوسی مشهد و دبیر اجرائی اولین همایش بین‌المللی الهیات مقاومت، در سخنانی با عنوان «مقاومت در اندیشه مقام معظم رهبری»، ضمن تعریف مقاومت به عنوان انتخاب راه حق و ایستادگی در برابر موانع، سه مؤلفه اصلی آن را بصیرت، حرکت و ثبات عنوان نمود و با بررسی رابطه مقاومت و دفاع و امنیت، گفت: مقاومت یک واجب شرعی است و باید با روحیه انقلابی و جرات همراه باشد. او به پنج عنصر کلیدی مقاومت اشاره کرد: اقتدار، عقلانیت، وجوب، روحیه انقلابی و جرات و هدف از آن را تحقق ارزش‌های اسلامی و دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی بیان نمود.
دکتر اسعدی همچنین با بیان مفهوم "مقاومت ایمانی"، آن را یک ویژگی متمایز از دیگر اشکال مقاومت معرفی کرد. او بر این نکته تأکید نمود که مقاومت باید فعال و پویا و بر اتکال به خداوند متعال و نصرت الهی استوار باشد و گفت: انقلاب اسلامی به دلیل وجود یک منظومه فکری یکپارچه شامل اصولی چون توحید، عدالت‌خواهی، استکبارستیزی، مظلوم‌خواهی و استقلال، به پیروزی دست یافته است.
وی ضمن یادآوری اهمیت ابعاد معنوی و اخروی دفاع و امنیت در نظر امام خمینی (ره)، گفت دفاع و امنیت در مکتب فکری اسلام باید به نیازهای انسانی و فطری پاسخ دهد و مقاومت می‌تواند محور و بنیان دفاع و امنیت باشد.
وی در پایان سخنان خود به ۳۲ مؤلفه و ۱۸۰ شاخصه از مقام معظم رهبری اشاره کرد و تأکید نمود این مؤلفه‌ها اجزای تشکیل‌دهنده یک کل در مفهوم مقاومت هستند.
در بخش دوم کارگاه، حجت‌الاسلام محمدحسن وکیلی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان، با موضوع «تبیین نظریه علم دینی»، ضمن بررسی تأثیر منابع دینی بر تولید الگوها و مدل‌های مختلف در حوزه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی، گفت: می‌توان از منابع دینی به عنوان یک ابزار برای کشف واقعیت‌ها و ایجاد تغییرات عمیق در زمینه‌های مختلف استفاده کرد و بیان نمود در موضوعاتی مانند تربیت فرزند، اعتیاد و شهرسازی، ترکیبی از منابع دینی و تجربیات بشری به کار گرفته شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: هرچند حجم اطلاعات دینی ممکن است کم باشد، اما تأثیرگذاری آن عمیق و راهبردی است و با توجه به تأثیرات عمیق منابع دینی، الگوها و مدل‌هایی که تولید می‌شوند، ممکن است به طور کلی تغییر کنند. حتی اگر گزاره‌های دینی به ظاهر در آن‌ها وجود نداشته باشد، اصول و اهداف کلی می‌تواند تحت تأثیر آموزه‌های دینی قرار گیرد.
این استاد حوزه علمیه معتقد است در حوزه روانشناسی، بررسی سعادت انسانی از منظر دین می‌تواند منجر به تغییر راهکارهای روانشناسانه شود.
وی منابع دینی را به عنوان یک منبع غنی برای تولید دانش و ایجاد تغییرات اجتماعی، بسیار مهم دانست.
در بخش سوم کارگاه، دکتر محمد فنائی (مدیر گروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)) با موضوع «مقاومت و فتوت؛ نسبت مقاومت امروز و آیین جوانمردی دیروز» به سخنرانی پرداخت و به پیوند میان آیین فتوت و فرهنگ مقاومت در تاریخ اسلام اشاره کرد.
دکتر محمد فنائی در ابتدای سخنران خود با تأکید بر این که جوانمردی به ویژگی‌ها و خصائل اخلاقی مرتبط است و نه به سن یا جنسیت فرد، گفت: این مفهوم شامل گذشت، سخاوت و وفا است و می‌تواند در افراد کهنسال، میانسال و حتی زنان نیز وجود داشته باشد.
وی با اشاره به تاریخچه جوانمردی در فرهنگ ایران، گفت که در گذشته، زنان نیز نمونه‌های بارز جوانمردی را نشان داده‌اند. او همچنین به پیوند جوانمردی با عرفان و معنویت اشاره کرد و گفت که جوانمردی حقیقی در نزدیکی به خداوند و خود را فراموش کردن متجلی می‌شود.
وی افزود که این پیوند باید بازخوانی شود، چرا که در برخی موارد جوانمردی از فلسفه اصلی خود دور شده است. او به تأثیر حادثه عاشورا بر مفهوم جوانمردی اشاره کرد و گفت که این واقعه نماد اوج فتوت و معنویت است.
در انتها، وی به اهمیت بازسازی الگوی جوانمردی معصومین و استفاده از منابع معتبر مانند قرآن و نهج البلاغه برای فهم بهتر این مفهوم پرداخت و تأکید کرد که شاهنامه فردوسی نیز به‌عنوان یک اثر ادبی غنی، پیام جوانمردی را به خوبی منتقل کرده است.
آخرین سخنران این دوره آموزشی، حجت‌الاسلام دکتر مجتبی مصباح، عضو هیئت علمی و هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در سخنانی با عنوان «مبانی توحیدی مقاومت» به ابعاد مختلف مقاومت پرداخته و بر اهمیت آن تأکید کرد. وی در ابتدای سخنان خود اظهار داشت که هیچ‌گونه احساس پشیمانی از اقدامات انجام شده در مسیر مقاومت وجود ندارد و گفت: شکست در دستیابی به اهداف مورد نظر، به معنای عدم رشد و پیشرفت درونی انسان مؤمن نیست و انسان باید همواره وظیفه خود را شناسایی کند و در این زمینه نقش رهبری و بصیرت فقیه را بسیار حائز اهمیت دانست.
وی همچنین به ارزش‌های مقاومت اشاره کرد و بیان نمود این مقاومت بر اساس مبانی ارزشی است که انسان برای هدف خود قائل است. او تأکید کرد که انسان تا جایی می‌تواند مقاومت کند که برای آن هدف ارزش قائل باشد و حاضر به پرداخت هزینه برای آن باشد. دکتر مجتبی مصباح با اشاره به اهداف اخروی مقاومت، هر هزینه‌ای در این راستا را ارزشمند دانست.
وی در بخش دیگری از سخنان خود بر این نکته تأکید کرد که ایمان حقیقی باعث ایجاد مقاومت در برابر مشکلات و سختی‌ها می‌شود. نترسیدن از غیر خدا، عدم ترس از مرگ و شهادت‌طلبی، عدم اعتماد به دشمنان و بیگانگان و ضرورت شناخت مرزهای حق و باطل از دیگر محورهای سخنان وی بود.
در نهایت، دکتر مصباح عنوان نمود اگر انسان به ارزش‌های غیر اصیل و مفاهیم بی‌پایه مانند حقوق بشر و آزادی‌های افسارگسیخته روی آورد، ممکن است مقاومت خود را از دست بدهد و در برابر دشمن کوتاه بیاید.
