در دومین نشست از اولین روز همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت» در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد پژوهشگران به ارائه مقالات خود در این زمینه پرداختند.
«یکی از آسیب های مهم نظام قضایی در کشور ما ناشی از عدم توجه لازم به تدوین و مراعات اخلاق کاربردی در امر قضا و دادرسی است»
در ابتدای این نشست، که به ریاست دکتر حمیدرضا شریعتمداری و دکتر جهانگیر مسعودی برگزار شد، محمد مهدی مقدادی، دانشیار و مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه مفید به ارائه مقاله خود با عنوان « جايگاه اخلاق كاربردي در تأمين دادرسی عادلانه ازديدگاه فقه اهل بيت (ع) و آموزه هاي رضوي» پرداخت.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه عدالت قضایی و دادرسی عادلانه در زمره مهم ترین رسالت ها و با اولویت ترین برنامه های هر نظام حکومتی است و بی گمان دستگاه قضایی مهم ترین رکن و مؤثرترین نهاد در این باره محسوب می شود، بیان کرد: نهاد قضایی وظیفه حل و فصل اختلافات، رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات و تعدیات را بر عهده داشته و نیز مسؤول حسن اجرای قوانین، پشتیبانی از حقوق فردی و اجتماعی و نیز تحقق عدالت قضایی است.
وی با اشاره به اینکه متصدیان امر قضا و کارگزاران امر دادرسی پیش از هر امری باید به مراعات اصول و ارزش های اخلاقی حرفه ای خود پایبند باشند تا بتوانند در ایفای مسئولیت خطیر خود موفق و کارآمد عمل کنند، اظهار داشت: بر اساس آموزه های فقه شیعه؛ تراث غنی و ارزشمند اهل بیت (علیهم السلام)، کارگزاران و مأموران امر قضا، مکلف به رعایت اصول اخلاقی مهمی شده اند که می توان از آن به عنوان بایسته های اخلاق کاربردی یاد کرد.
وی افزود: این بایسته های اخلاقی شامل مواردی مهمی چون؛ رعایت کرامت، صداقت، استقلال و بی طرفانه بودن و ارشاد مردم است.
دانشیار دانشگاه مفید با بیان اینکه به رغم تلاش ها پیشرفت های صورت گرفته در نظام های مختلف، تاکنون نظیر این آموزه ها و اصول اخلاقی ارزشمند، در هیچ سندی با این جامعیت و ظرافت نیامده است، افزود: از سوی دیگر، به لحاظ اینکه یکی از آسیب های مهم نظام قضایی در کشور ما ناشی از عدم توجه لازم به تدوین و مراعات اخلاق کاربردی در امر قضا و دادرسی است، در این نوشتار ضمن تبیین ضرورت این امر، موارد اخلاق کاربردی در تأمین دادرسی عادلانه بر اساس فقه اهل بیت (ع) و آموزه های رضوی و راهکارهای تحقق آن بیان شده است.
عملکرد اخلاق محور امام با سایر زمامداران وقت می تواند الگویی برای جهان بشری گردد
در ادامه دومین نشست از همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت»، استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی با اشاره به اینکه اخلاق مداری و رفتار انسانی از مقوله های مهم فرهنگی و از دغدغه های امام رضا (ع) به شمار می آمد، گفت: ایشان با نوع رفتارعدالت محور خود بار دیگر احترام به حقوق انسانی و شهروندی را یاد آور شدند .
شهربانو دلبری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، با ارائه مقاله خود با عنوان « جایگاه اخلاق مداری امام رضا(ع) در تعامل با اهل کتاب در مقایسه با زمامداران مقارن» به تاثیر عملکرد اخلاقی حضرت رضا در میان گروه های غیر مسلمان اشاره و خاطر نشان کرد: عملکرد آن حضرت به تمایل گروه های غیر مسلمان به اسلام انجامید .
وی با بیان اینکه «رعایت شئوونات اخلاقی از سوی نواده ی پیامبر اسلام در ناحیه ای بزرگ از استپهای آسیای مرکزی و هند و چین و خراسان بزرگ مطمئنا بی تاثیر نبود»، افزود: یافته های مقاله ی حاضر نشان دهنده ی آن است که با مقایسه ی تطبیقی و عملکرد اخلاق محور امام با سایر زمامداران وقت، آن حضرت بسیار به اصول دموکراسی و اعطای اندیشه ی آزاد که بسیاری در جهان مدرن از آن یاد می کنند نزدیک بوده است و می تواند الگویی برای جهان بشری گردد .
با بهره گيري از سيره امام رضا(ع) در مناظره و گفت‌وگو مي‌توان يك مدل (پارادايم) اخلاقي براي گفت وگوهاي بين ادياني و درون ادياني طراحي كرد.
حسينعلي رحمتي در همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت» به ارائه مقاله « گفتمان رضوي؛ الگوي گفت‌وگوي اخلاقي و هم‌زيستي عادلانه اديان و مذاهب در دنياي امروز» پرداخت.
محقق فلسفه اخلاق حوزه علمیه قم با بیان اینکه تعامل و گفت‌وگوي رهبران و پيروان اديان و حتي مذاهب امري بي سابقه نيست، خاطرنشان کرد: اما امروزه تعامل ادیان به دلايلي چون انجام كارهاي غيراخلاقي و غيرعقلاني به نام دين و مذهب در نقاط مختلف دنيا، و تشديد هجمه‌ها عليه دين و دين داري از سوي ديگر، ضرورتي دوچندان يافته است.
رحمتی با اشاره به اینکه اين گفت‌وگوها مي‌تواند تا اندازه زيادي موجب كاهش سوءاستفاده يا سوءبرداشت از دين شود، بیان کرد: این گفت و گوها می تواند باعث كاهش نزاع‌هاي بي حاصل، رفع كدورت از چهره دين، و كاهش درد و رنج انسان‌ها شود.
وی با بیان ایکنه «از نظرگاه مقاله حاضر، گفت‌وگو و تعامل اديان و مذاهب، هم فعلي اخلاقي است هم بايستي با مراعات اخلاق گفت‌وگو و در يك فضاي گفتماني مبتني بر عناصر مشترك و همگن انجام شود»، اظهار داشت: مقاله حاضر به اين پيش‌فرض كه با بهره¬گيري از سيره امام رضا(ع) در مناظره و گفت وگو مي‌توان يك مدل (پارادايم) اخلاقي براي گفت وگوهاي بين ادياني و درون ادياني طراحي كرد، ضمن تبيين مباني اين الگو، بيست درس و نكته اخلاقي درباب مناظره و گفت‌وگو را از سيره رضوي استخراج كرده است.
این محقق فلسفه اخلاق ضمن تبیین ابعاد مقاله خود، خاطرنشان کرد: مقاله در دو بخش سامان يافته است. در بخش اول ضرورت‌هاي اخلاقيِ گفت‌وگوي اديان بيان شده، و در بخش دوم درس‌ها و اصولي كه از سيره مناظره رضوي براي گفت‌وگوي اديان و مذاهب در عصر حاضر كاربرد دارد به تفصيل بيان گرديده است. در پايان نيز به طور مختصر به مباني اين مدل گفت‌وگويي و چالش‌هاي فراروي اجراي آن اشاره شده است.
غلات در حوزه‌های مختلف تاریخ شیعه تأثیر نهاده و سبب انزوای مکتب تشیّع و جلوگیری از گسترش آن شده‌اند.
بی بی حکیمه حسینی، استادیار دانشکده تربیتمدرس قرآن مشهد، در ادامه نشست دوم از اولین روز همایش بین المللی «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بیت» مقاله خود را با عنوان « اخلاق تعامل با مخالفان؛ مطالعه موردی: حوزه هاي مقابله امام رضا(ع) با غلات شیعه» ارائه داد.د
عضو هئیت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. با بیان اینکه «مكتب تشيع در طول سالها دچار فراز و نشيب هايي شده است كه نتيجه آن پيدايش فرق غير معتبر مي باشد»، افوزد: از جمله فرق غیر معتبر غلات اند، كه ما در این مقاله به برسي آنها مي پردازيم و چون كلام معصومين در تبيين و رد غاليان بسيار حائز اهميت مي باشد در اين نگارش به كلام امام رضا(ع) در رد غلات پرداختيم.
این محقق با اشاره به اینکه غاليان دارای عقاید غلوآمیز نسبت به ائمه بوده و به همین دليل مورد تکفیر و بیزاری آن بزرگوار قرار گرفته‌اند، عنوان کرد: غلات در حوزه‌های مختلف تاریخ شیعه تأثیر نهاده و سبب انزوای مکتب تشیّع و جلوگیری از گسترش آن شده‌اند.
وی اظهار داشت: هرچند كه علل بسياري را مي توان برای پیدایش غلات برشمرد اما ريشه اصلي آنها در اين باور جهل و ناداني و تعصب آنها بوده است..
استادیار دانشکده تربیت مدرس قرآن با اشاره به برخورد ائمه اطهار با اين فرقه، گفت: حضرت رضا(ع) با برخوردي آگاهانه و با استفاده از استدلال هاي بسيار زيبا درحوزه هاي مختلفي با اين قضيه برخود كردند و در ابتدا به معرفي صفات آنها پرداخته، كه از همين طريق آنها را رد مي¬كنند و بعد با تبيين برخي از عقايدشان، باطل بودن باور آنها را اثبات كرده و سپس خيلي كوبنده تر وارد ميدان مي شوند و نهي از هم نشيني با آنها را بيان كرده و غلات را مورد لعن و بيزاري خود قرار مي دهند.
وی در ادامه بیان کرد: آن حضرت به غاليان هشدار مي دهند كه عاقبت، دچار عذاب و هلاكت گشته و در اين مسير جز گمراهي نصيبشان نمي شود. در نتيجه حضرت امام رضا(ع) با استفاده از كلام خود و برخوردهاي عملي شان و هم چنين با استفاده از آيات قرآن در تمام حوزه هاي اعتقادي و اخلاقي و عملي اين فرقه ضاله را رد كرده اند و ما به كفر و ظلم و ضلالت آنها پي مي بريم.
در پایان نشست دوم این همایش، حاضرین در جلسه به پرسش و پاسخ در زمینه های مختلف پرداختند. این گفت و گو ها حول موضوعاتی چون «وضعیت اخلاق کاربردی در جامعه »، « اولویت اخلاق بر عدالت یا عدالت بر اخلاق»، و «اخلاق گفت و گو و همزیستی» صورت گرفت و حاضرین به نقد دیگاه¬های ارائه دهندگان مقالات پرداختند.
